Nauka i polityka

W ostatnim „Nature” ciekawy esej Harry’ego Collinsa z Cardiff University na temat roli nauki we współczesnym świecie. Collins jest socjologiem, kieruje Centre for the Study of Knowledge Expertise Science. W swym tekście przypomina powojenną historię relacji nauki ze społeczeństwem. Najpierw wspaniały okres po II Wojnie, kiedy nauka stanęła na piedestale, budując swą pozycję na roli, jaką odegrała w wygranej. Potem nadeszły lata 60., kiedy rozpoczął się proces kwestionowania pozycji nauki, który zakończył się postmodernistycznymi „science wars”. Nikt na nich nie wygrał, ani nauka trwająca przy scjentyzmie, ani jej krytycy. Bo nagle pojawiła się wizja społeczeństwa  bez-naukowego, które uważa, że może obyć się bez naukowej wiedzy i bez opartej na nauce wiedzy eksperckiej.

Collins stwierdza, że to oczywisty absurd. Czas najwyższy na nową syntezę, na przyznanie, że jednak nauka w nowoczesnym społeczeństwie musi zajmować miejsce centralne, ze świadomością wszak swoich ograniczeń. Potrzebna jest niejako nowa umowa społeczna, w ramach której  naukowcy przyznają, że dysponują  wiedzą ograniczoną, a społeczeństwo uznaje, że mimo tych ograniczeń, jest to wiedza najlepsza z możliwych, lepsza od wiedzy oferowanej przez wróżbitów i innych szarlatanów (by przypomnieć niedawny „List otwarty w obronie rozumu”).

Niestety, o ile niedawni autorzy postmodernistycznego ataku na naukę, jak wspomniany Collins zrozumieli konieczność korekty, to środowiska naukowe ciągle nie dostrzegają potrzeby zmiany. Świadczy o tym nie tylko arogancki ton „Listu otwartego”. Polecam ciekawy artykuł w „The New York Times” ( Politics in the Guise of Pure Science) analizujący zaangażowanie naukowców w debatę polityczną. Autor, odwołując się do najnowszej książki Rogera Pielke „The Honest Broker” pokazuje, jak „obiektywni” naukowcy stają się zaangażowanymi aktorami procesu politycznego, podczas którego uprawianą przez siebie tematykę próbują wydźwignąć na czoło problemów, które powinny znaleźć natychmiatsowe polityczne wsparcie. Dlatego do wypowiedzi uczonych debatujących o różnych kwestiach, od globalnego ocieplenia po energetykę jądrową należy podchodzić ostrożnie.