Patenty nie sprzyjają innowacyjności

Na blogu „Against monopoly” ciekawy wpis Stephana Kinselli podsumowujący obszerną literaturę naukową pokazującą, że praktycznie nie ma dowodów, które pokazywałyby pozytywny związek między ochroną patentową a innowacyjnością. Zgodnie z powszechnie istniejącą doktryną patenty, czyli czasowy, gwarantowany przez państwo monopol na czerpanie profitów z rozwiązań technicznych mają zachęcić potencjalnych innowatorów do większej aktywności. Bo gdyby nie było ochrony patentowej, wynalazcy w obawie przed kradzieżą swoich pomysłów nie mieliby powodu, by wysilać się na darmo.

A jednak, jak pokazują liczne analizy systemu patentowego, poczynając od takich klasyków ekonomii, jak Fritz Machlup, trudno znaleźć empiryczny dowody na to, by system patentowy przyczynił się do większej innowacyjności, a dalej do wzrostu efektywności gospodarki. Pozytywnej korelacji nie sposób także doszukać się za pomocą symulacji komputerowych – Kinsella odsyła do bardzo ciekawego artykułu Andrew W. Torrance’a i Billa Tomlinsona opublikowanego 15 maja b.r. w „The Columbia Science and Technology Law Review” zatytułowanego „Patents and the Regress of Useful Arts”. Badacze analizowali efektywność systemów patentowych za pomocą symulacyjnej gry komputerowe PatentSim. Poniżej konkluzja:

Data generated thus far using PatentSim suggest that a system combining patent and open source protection for inventions (that is, similar to modern patent systems) generates significantly lower rates of innovation (p<0.05), productivity (p<0.001), and societal utility (p<0.002) than does a commons system. These data also indicate that there is no statistical difference in innovation, productivity, or societal utility between a pure patent system and a system combining patent and open source protection. The results of this study are inconsistent with the orthodox justification for patent systems. However, they do accord well with evidence from the increasingly important field of user and open innovation. Simulation games of the patent system could even provide a more effective means of fulfilling the Constitutional mandate ?to promote the Progress of . . . useful Arts? than does the orthodox assumption that technological innovation can be encouraged through the prospect of patent protection.

W skrócie, badania Torrance’a i Tomlinsona pokazują, że o ile tradycyjne powody uzasadniające istnienie systemu patentowego nie znajdują potwierdzenia, to doskonale jednak sprawdzają się argumenty za otwartymi modelami innowacyjności. Powstaje oczywiste pytanie: dlaczego model Homo economicus nie sprawdza się, a najważniejszym motywem działania człowieka nie jest wcale zysk? Odpowiedzi na to pytanie udziela znakomita książka francuskiego socjologa Allaine Caille „Theorie anti-utilitariste de l’action”, którą omówię w kolejnym wpisie.

Wracając zaś do patentów, na ciekawy aspekt istnienia tego systemu zwraca prof. Jerzy Ruzyłło z Penn State University na swym blogu „Semiconductor”. We wpisie z 5 kwietnia b.r. opisuje nasilające się zjawisko działania „troli patentowych”, czyli firm które nie mają nic wspólnego z wynalazczością, a ich biznes polega na skupywaniu patentów, by potem zarabiać na udostępnianiu licencji lub na wytaczaniu procesów sądowych o naruszenie ochrony patentowej. Profesor Rużyłło pisze:

The procedure described above is perfectly legitimate and does not seem to be depriving anyone of anything. To an old timer such as me, however, it looks like an exploitation of the patent system having nothing to do with the reasons for which such system was introduced in the first place.

Badania, jakie relacjonuje Kinsella pokazują jednak, że nie tylko system patentowy się zdegenerował, dając możliwość działania trollom, to jeszcze trudno znaleźć uzasadnienie dla pierwotnego powodu jego powołania. Chyba, że analizuje się system nie tylko z punktu widzenia efektywności ekonomicznej, lecz z perspektywy ekonomii politycznej. Wówczas okaże się, że system patentowy nie służy efektywności społeczeństwa jako całości, doskonale natomiast służy niektórym z graczy gospodarczej gry, czyli dużym korporacjom które stać na utrzymanie kosztownej ochrony i czerpanie z niej profitów. Dziś już wiemy jednak, że stare hasło „to co dobre dla General Motors jest dobre także dla Ameryki” trudno uznać za wykładnię ludowej mądrości, skoro okazało się, że najlepsze dla GM okazało się bankructwo.