Zygmunt Bauman antysemitą?

Wywiad, jakiego Zygmunt Bauman udzielił Arturowi Domosławskiemu w „Polityce” ciągle wywołuje gorące emocje, nie tylko w Polsce. Dla wielu czytelników najbardziej bulwersujące jest zdanie:

Czymże jest mur wznoszony dziś wokół terenów okupowanych, jeśli nie próbą prześcignięcia zleceniodawców muru wokół warszawskiego getta?

Takie stwierdzenie musi boleć i wiem, że boli mieszkańców Izraela i nie tylko. Zabolało nawet Rafała Ziemkiewicza, który w dzisiejszej „Rzeczpospolitej” w wypowiedzi Zygmunta Baumana znalazł dowód na antysemickość współczesnej lewicy:

Ale też nie jest od dawna dla nikogo, kto chce to widzieć, zaskoczeniem, że jednym z zasadniczych składników tożsamości tej nowej lewicy stał się zajadły antysemityzm kryjący się, tak samo jak w wypadku towarzysza Moczara, za zapewnieniem: „ależ nie jesteśmy wcale antysemitami, my tylko krytykujemy izraelski imperializm”.

Ziemkiewicz nie jest oryginalny, teza o nowym antysemityzmie nowej lewicy rozwija się i pewno będzie miała się dobrze, nie zamierzam w tym miejscu z nią polemizować. Problem jedynie, że akurat w tym przypadku argument za nią został źle dobrany. Zygmunt Bauman daje wyraźnie klucze do odczytania swojego zdania. Przypomina już na początku wywiadu, że jest autorem „Nowoczesności i Zagłady”. Potem, w odpowiedzi, która kończy się zdaniem o murze pojawiają się kolejne słowa-klucze:

Misją ocalałych z Zagłady jest nieść światu ocalenie i zabezpieczać przed ponowną katastrofą: obnażać w świecie tym skryte, ale wciąż żywotne niecne tendencje, by zapobiec powtórnemu pohańbieniu cywilizacji. Największy wśród historyków Holocaustu Raoul Hilberg tak właśnie tę misję rozumiał, gdy powtarzał uporczywie, że maszyna Zagłady nie różniła się swą strukturą od ?normalnej? organizacji niemieckiego społeczeństwa. Innymi słowy – była ona owym społeczeństwem w jednej z jego ról. A znów teolog Richard Rubinstein przypominał, że podobnie jak higiena cielesna, subtelne idee filozoficzne, wspaniałe dzieła sztuki czy wyśmienita muzyka, znamionami cywilizacji są też niewola, wojny, wyzysk i obozy. Zagłada – konkludował – „była świadectwem nie upadku, ale postępu cywilizacji”.

To streszczenie głównych tez „Nowoczesności i Zagłady”: Holokaust był wydarzeniem unikatowym pod względem historycznym, nie był jednak niczym niezwykłym, jeśli chodzi o mechanizmy działania państwa, społeczeństwa i aparatu nowoczesnej cywilizacji. Podobny projekt w każdej chwili może się powtórzyć, wystarczy że nastąpi synergia „zwykłych” czynników, od których sprawnego działania zależy codzienne funkcjonowanie współczesnej cywilizacji.

Jeśli Bauman mówi, to co mówi w tym konkretnym przypadku, to nie jako historyk lub polityk, lecz jako socjolog – badacz cywilizacji, który dostrzega w tym co robi państwo Izrael zagrożenie poważniejsze, niż tylko wynikające z bieżącego rachunku ofiar konfliktu izraelskiego-palestyńskiego (i szerzej, arabskiego).

Bauman jest po prostu konsekwentny, przypomnę fragment „Nowoczesności i Zagłady”:

Państwo żydowskie pragnęłoby pozostać jedynym strażnikiem pamięci o tych krzywdach, a co za tym idzie, także jej jedynym legalnym beneficjentem. To niecne przymierze skutecznie utrudnia przemianę doświadczenia, które prezentuje się jako „wyłączne doświadczenie Żydów”, we własność powszechną, w uniwersalny problem dotyczący kondycji nowoczesnego człowieka.