Jak żyć, czyli o dobrobycie, potrzebach i jakości życia

Ludzie w krajach Zachodu są na ogół są bardziej zadowoleni z życia niż mieszkańcy krajów posocjalistycznych, odmiennie jednak jest z optymizmem w ocenie przyszłości. Na Zachodzie zdecydowanie przeważa opinia, że kolejne pokolenia będą żyć gorzej od swoich poprzedników. My, na Wschodzie radośniej podchodzimy do przyszłości, największymi optymistami są Uzbecy (być może ich optymizm wynika z przekonania, że gorzej już być nie może, więc przyszłość może być tylko lepsza). Obserwowanie zależności między poziomem dobrobytu mierzonego parametrami ekonomicznymi, a zadowoleniem z życia i szczęściem to fascynująca zabawa. Amerykanie np., mimo że zgodnie ze statystykami mają średni poziom realnych dochodów, jak w 1973 r., należą do bardzo szczęśliwych społeczeństw. Polacy są całkiem zadowoleni z życia, jednak z badań Gallupa wynika, że jesteśmy mniej szczęśliwi od Białorusinów. Z Amerykanami sprawa wydaje się dość prosta, dość dawno już osiągnęli pułap dobrobytu, kiedy dalszy wzrost zamożności nie wpływa na poprawę zadowolenia z życia i poczucia szczęścia.  Dużo ciekawych rzeczy na ten temat pisze szwajcarski ekonomista Bruno Frey, autor bardzo ciekawych książek „Happiness: A Revolution in Ecnomics” i „Happiness and Economics„. Frey pokazuje, jak wiele czynników ma znaczenie na ocenę jakości życia, a jego potwierdzają stwierdzenie „że nie samym chlebem człowiek żyje”.

Niby oczywiste, ciągle jednak w politykach publicznych stosuje się podejścia wynikające z piramidy potrzeb Maslowa. Zgodnie z nim najpierw należ? inwestować w infrastrukturę, potem w w kulturę. W krajach większej biedy oznacza to zaś, że najpierw należy dać chleb, a potem zajmować się takimi pierdołami, jak wolność i demokracja. Cóż, okazuje się, że sprawa jest bardziej złożona. Inny ekonomista, Amartya Sen pokazał, że najczęściej chleba nie ma dlatego właśnie, że brakuje wolności i demokracji (Frey z kolei dowodzi, że gdy już jest demokracja, im bardziej partycypacyjna, dająca obywatelom bezpośredni wpływ na sprawy, tym większe daje zadowolenie z życia). A doświadczenie takich miast, jak Bogota pokazuje z kolei, że poprawę miasta można zacząć od działań w sferze kultury, po czym dopiero atakować wyzwania infrastrukturalne.

Mówiliśmy o tym podczas konferencji konferencji „Pomorskie – jakość życia dziś i jutro” zorganizowanej przez Urząd Marszałkowski w ramach badań jakości życia na Pomorzu. Niestety, jeśli uwzględnić wnioski z badań nad jakością życia, poczuciem zadowolenia i stopniem zaspokojenia potrzeba, to okaże się, że piramida Maslowa jako instrument wspomagający nie przydaje się zbytnio, co oznacza że trzeba stosować bardziej złożone polityki rozwoju i poprawy jakości życia, które równoważą „miękkie” i  „twarde” aspekty oddziaływania. Może się bowiem okazać, że więcej może zdziałać niekosztowna interwencja poprzez kulturę, która pozytywne mobilizuje kapitał społeczny i prowadzi do  zwiększenia aktywności ludzi także w wymiarze ekonomicznym niż kosztowna inwestycja infrastrukturalna.

Politycy nie lubią jednak takich komunikatów, bo komplikują im życie. Łatwiej wybudować drogę lub kolektor. Wyraz takiemu przekonaniu dał wicemarszałek Pomorskiego Wiesław Byczkowski, który zbeształ uczestników konferencji za to, że opowiadają o „nowinkach” ze świata, a on musi podejmować realne decyzje i potrzebuje konkretnych podpowiedzi na co wydawać publiczną kasę. I tak powoli porastamy betonem, na utrzymanie którego zabraknie kasy, gdy wyschnie unijne źródełko.