Wybory, spór o wyniki

Nie, nie chodzi o prawdziwość wyników – chyba wszystko jest jasne. Wyraźnie jednak widać kłopot z interpretacją powyborczych słupków. Pod względem politycznym sprawa wydaje się dosyć klarowna: koalicji PO-PSL jest najbardziej prawdopodobna, choć wcale tak łatwo nie powstanie, bo Waldemar Pawlak na pewno będzie się ostro targował. W końcu jednak powstanie, pytanie jednak, w jakiej Polsce będzie rządzić? I tu pojawia się pole do analizy socjologicznej wyników: co wynika z fiaska PiS i SLD oraz triumfu Palikota? Sądząc po wczorajszej rozmowie z prof. Mirosławą Grabowską w „Rzeczpospolitej”, najwyraźniej polskie społeczeństwo uciekło socjologom – Pani Profesor, szefowa ważnego ośrodka badawczego zdaje się  nie rozumieć, co się stało.

A wynik Palikota warto czytać w sposób symptomatyczny, jako pierwszą próbę artykulacji politycznej nowych zjawisk społecznych, które pączkowały na marginesach, nie były więc traktowane w głównym nurcie polityki, a także refleksji naukowej za poważne. Tymczasem jeśli wczytać się w to, co o współczesnym społeczeństwie piszą tacy socjologowie, jak choćby Alain Touraine, z którym robiłem niedawno wywiad w „Polityce”, to właśnie wielość tych marginesów składa się na polityczną siłę. Można dalej wyśmiewać się, że postulaty emancypacyjne i dotyczące różnych mniejszości są mało ważne wobec rzeczywiście ważnych spraw, jak deficyt budżetowy, KRUS, etc. Rzecz w tym, że nie da się załatwić tych poważnych spraw, jeśli nie uzyska się legitymizacji dla reformatorskiej polityki przez uznanie owej wielości.

Nie chodzi zresztą tylko o tematy tradycyjnie wiązane z wartościami lewicowymi, najprawdopodobniej podobne pączkowanie ma miejsce na prawej stronie – ciekaw jestem, kiedy pojawi się w Polsce świecka prawica konserwatywna, podobna do brytyjskiej lub czeskiej. Mówienie, że to niemożliwe to jak przekonywanie, że nie ma na lewicy alternatywy dla SLD. Coś się ciekawego dzieje z naszym społeczeństwem, jakieś poszukiwania wyjścia z niemoty w zabetonowanej nie tylko scenie politycznej, lecz i medialnej. Gdy jeździ się dużo po Polsce, widać wyraźnie rozziew między jałowością życia i debaty publicznej prezentowanej przez stacje telewizyjne, a buzującym życiem społecznym i mnogością inicjatyw, których celem jest odzyskanie przestrzeni publicznej przez samoorganizujące się  społeczeństwo. O niektórych przykładach pisałem, jak choćby o niedawnym Bydgoskim Kongresie Kultury, czy inicjatywach z Lublina. Jest ich więcej.

Wyniki Palikota, PiS i SLD to ważny sygnał, że w końcu należy ze społeczeństwem zacząć się liczyć, szukając nowych form włączania go w rozstrzyganie o ważnych sprawach, od kwestii dotyczących kultury po energetykę jądrową. W poprzedniej kadencji rząd podjął takie próby, uznając ważność takich inicjatyw, jak Ruch Społeczny Obywatele Kultury czy ruch środowisk obywatelskich związanych z Internetem walczących z ograniczaniem wolności tego medium. Niestety, rządząca koalicja pokazała też, że może w każdej chwili zerwać każde ustalenia. Być może teraz będzie inaczej, oby. Tak czy inaczej nadchodzą ciekawe czasy, być może jesteśmy w swoistym punkcie zero, kiedy wiele istniejących form artykulacji politycznej i medialnej złożonej rzeczywistości społecznej straciło legitymację, ciężkie i ciekawe jednocześnie zadanie nie tylko dla polityków, mediów, badaczy lecz także dla takich instytucji, jak choćby „Krytyka Polityczna”, która sama niepostrzeżenie stała się częścią establishmentu.

Jeśli zaś chodzi o przyszłość samego Palikota i jego ruchu, to się okaże, na ile jest w stanie swoją intuicję sytuacji społecznej zamienić na polityczne przywództwo. W istocie nie ma to jednak aż takiego znaczenia, najważniejsze się już wydarzyło, reszta nie zależy od inteligencji „winiarza z Biłgoraja”, jak go życzliwie nazywają publicyści z „Rzeczpospolitej”, lecz od nas i naszej gotowości do powiedzenia szykującej się do dalszych rządów Platformy: ciepła woda w kranach to już niemało ale to my chcemy kręcić kurkami przy kranie.