Oburzeni na oburzonych

15 października – Marsz Oburzonych za nami. Przebieg różny w różnych miastach. W Chicago policja spokojnie aresztowała kolejne setki demonstrantów, którzy nie stawiali oporu. W Londynie oburzeni rozbili miasteczko pod katedrą św. Pawła, w Rzymie doszło do niezłej demolki. W Warszawie bez większych emocji, ulicami przeszło kilkaset osób.

Komentarze są oczywiście skrajnie różne. Jacek Żakowski tłumaczy w „Wyborczej”, że w Polsce oburzamy się słabo, bo ze znienawidzonego realnego socjalizmu przeskoczyliśmy od razu do realnego neoliberalnego kapitalizmu, nie smakując po drodze owoców demokratycznego kapitalizmu, za którym tęsknią oburzeni Zachodu. Marek Magierowski w „Rzeczpospolitej” odwołuje się z kolei do retoryki „Żołnierza Wolności” i woła: ręce precz od kapitalizmu! Tak jakby dzisiejsza jego formacja była tym samym, co system istniejący przed trzydziestu laty. Nieważny, kapitalizm jest jeden i niepodzielny, a ci co protestują mają po prostu zbyt dobrze. Zabawne przy tym są donosy na uczestników marszów: tak więc licealiści z liceum Kuronia to młodzież uprzywilejowana (bo przecież czesne wynosi tam kilkaset złotych), która za kasę rodziców uczy się lewackich bredni. Marku, już po raz kolejny sugeruję, byś zanim zaczniesz szkalować, spróbował poznać obiekt swojej analizy – zobaczyłbyś, że nie do końca jest tak, jak sobie wyobrażasz. Cóż, wiem że wołam na puszczy – pamiętam, jak za PRL ludzie typu Urbana wypominali buntującej się młodzieży, że jest niewdzięczna, bo przecież socjalizm dał jej możliwość darmowej nauki.

Kilka tygodni temu pisałem komentarz dla „Krytyki Politycznej”, w którym przekonywałem, że mamy do czynienia z kryzysem legitymizacji: coraz silniejsza gospodarka i kapitalizm finansowy wymknął się spod kontroli demokratycznych instytucji, które tym samym straciły swą społeczną legitymację i nie są w stanie rozwiązywać podstawowych problemów społeczeństw, w imieniu których działają. Problemem największym jest kluczowa kwestia dla demokracji – kwestia równości, która wymaga sformułowania na nowo w sytuacji, gdy tradycyjne państwo dobrobytu oparte na idei państwa narodowego jest nie do utrzymania wobec wyzwań globalizacji i masowych migracji. Pozostawienie tego problemu rynkowi doprowadziło do owych oburzających różnic w zamożności, które znajdują wyraz w haśle amerykańskich protestujących „We Are 99%” (jesteśmy 99 procentami, które nie zyskało na rozwoju ostatnich lat).

Ciekawe, że o zagrożeniu tym wyraźnie wspominały raporty strategiczne z połowy dekady. Shell Global Scenarios z 2005 i Scenariusze Narodowej Rady Wywiadu USA z 2008 r. wyraźnie wskazują, że kryzys legitymizacji będzie poważną barierą dla rozwoju i jedyny praktycznie pozytywny scenariusz to powstanie globalnej opinii publicznej zdolnej zapewnić legitymację dla nowych instytucji zdolnych podjąć wyzwania globalnego ubóstwa, kryzysu energetycznego i środowiskowego, etc.

Jeśli więc ruch oburzonych jest pierwszym zwiastunem budowy takiej opinii, to należy się cieszyć, nawet jeśli wyrażane głosy są jeszcze nieskładne i nawet sprzeczne.Poniżej fragment ze wspomnianego komentarza dla „KP”:

Każdy kryzys legitymizacji jest szansą, bo odpowiada na chorobę już istniejącą i niesie komunikat, że dotychczasowego ładu utrzymać się nie da, potrzebne są innowacje???nowe formy życia społecznego i politycznego zdolne  zmobilizować zasoby niezbędne do wyjścia z kryzysu. Procesy innowacyjne mają jednak to do siebie, że nie sposób przewidzieć ich wyniku.
Demokracja nie jest zagrożona przez kryzys, tylko jest głęboko chora, skoro do takiego kryzysu doprowadziła uwalniając gospodarkę spod kontroli. To nie była żadna dziejowa konieczność, tylko suma partykularnych decyzji, począwszy od rezygnacji z parytetu złota, co zapoczątkowało epokę finansjeryzacji. Kryzys 2008 roku ujawnił skalę degeneracji demokracji, która stała się instrumentem w rękach finansowych oligarchii. Druga fala kryzysu pokazała, żeśmy nie wyciągnęli żadnej lekcji z roku 2008. To niepokoi najbardziej.
Żeby uzdrowić sytuację, demokracja musi wyleczyć samą siebie, czyli na powrót stać się źródłem legitymizacji dla instytucji niezbędnych dla optymalnego zarządzania zasobami należącymi do społeczeństwa w imieniu tego społeczeństwa.