VI Kongres Obywatelski: ciepła woda to zbyt mało

Sobotni VI Kongres Obywatelski był przełomowy, choć w zasadzie nic wielkiego się w jego trakcie nie wydarzyło. Od początku jednak spotkania czuć było energię oczekiwania i przekonania, że znaleźliśmy się w szczególnej sytuacji, kiedy potrzebne są nowe pomysły na  rozwój różnych sfer życia. W statystykach niby wszystko w porządku, zielona wyspa i te sprawy, to jednak trudno przekonywać, że te statystyki opisują całą rzeczywistość i będą paliwem na przyszłość. Znamienne, że największe zainteresowanie wywołała sesja poświęcona szkole: Czy potrzebujemy przewrotu kopernikańskiego w edukacji? Uczestniczyło w niej dobrze ponad trzysta osób, a problem edukacji i polskiej szkoły doskonale ilustruje polskie paradoksy (lub schizofrenię). Bo oto z jednej strony możemy pochwalić się coraz lepszymi wynikami w międzynarodowych porównaniach, jak PISA – organizowane przez OECD porównanie osiągnięć piętnastolatków. Z drugiej jednak strony widać wyraźnie, jakie spustoszenie czyni w mózgach uczniów testowej standaryzacji, gdzie na maturze z polskiego uczeń nie analizuje myśli autorów lektur, tylko autora maturalnego testu i całą energię skupia na trafieniu w klucz.

W tej chwili centrum systemu edukacyjnego jest szkoła, którą kolejne reformy przekształcają w fabrykę zajmującą się produkcją kapitału ludzkiego. Fabryczne metody zarządzania: standardowe testy, drobiazgowe założenia programowe, biurokratyzacja powodują, że polska szkoła zamiast sprzyjać indywiduacji uczniów, kształtuje patologiczny indywidualizm i testowy konformizm. Czas skończyć z tą fabryczną filozofią, czynią z ucznia centrum i podmiot systemu edukacyjnego. Szkic filozofii edukacyjnej i działań, jakie mogłyby poprowadzić do takiej szkoły przedstawia raport „Pakt dla szkoły” pod redakcją prof. Zofii Agnieszki Kłakówny (powinien być niebawem dostępny w wersji elektronicznej).

Dyskusja na Kongresie nie wyczerpała nawet części problemów polskiej szkoły, pokazała jednak że czas skończyć z naprawianiem po kawałku wehikułu, skoro popsute jest podwozie. Debata będzie kontynuowana. Czy wywoła jakikolwiek skutek? To zależy od społecznego zainteresowania. Widać jednak wyraźnie, ile kosztuje pozostawienie szkoły (i naszych dzieci) w rękach technokratów. Kluczowym wnioskiem i postulatem dyskusji było uspołecznienie polskiej szkoły, czyli większe społeczne zaangażowanie w proces budowania systemu edukacji na każdym poziomie, od szkół po poziom krajowy. Czy się uda? To samo pytanie można postawić w odniesieniu do innych kwestii dyskutowanych na Kongresie. Odpowiedź jest prosta: uda się tylko pod warunkiem, że sami odważymy się decydować o tym, jaką temperaturę ma mieć woda w kranie, tylko po to żeby woda w ogóle leciała, trzeba się zebrać i wspólnie poprawić wodociąg.