ACTA, kryterium uliczne. Czas na politykę

Kolejne przełomy w sporze o ACTA: wczorajsza demonstracja w Warszawie i decyzja wójta gminy Kraszewniki, który wycofał swoje poparcie dla niesławnego porozumienia. Wielokrotnie już pisałem, nawet w ostatnim wpisie, że kluczem polityki jest ucieleśnienie sprawy, o którą toczy się spór – pokazanie argumentu siły (lecz nie przemocy) w postaci konkretnych ludzi gotowych stanąć w przestrzeni publicznej w imię swoich przekonań. Dotychczas mieliśmy z tym w Polsce problem, gdy podnosiłem ten temat zachwycając się np. francuską kulturą polityczną, w której nikogo nie dziwi, gdy licealiści w sile miliona skrzykują się w Paryżu walczyć o emerytury swoich rodziców, niektórzy komentatorzy próbowali mnie przekonywać, że aktywność w Sieci niczym się nie różni od realnych manifestacji. Malcolm Gladwell elegancko nazwał ten przejaw cyfrowej gnozy „slacktiwizmem”.

W końcu jednak znalazł się temat zdolny poruszyć polskich młodych (no, nie tylko), dla którego warto oderwać się od klawiatury i po zalajkowaniu wezwania do manify na Facebooku ruszyć na ulicę. W dzisiejszej „Wyborczej” wywiad z antropologiem Piotrem Cichockim analizującym to co się stało w kategorii ponadideologicznego zrywu nowego cyfrowego pokolenia. W dzisiejszej „Polityce” z kolei mój tekst analizujący m.in. wyniki badań „Obiegi kultury”, pokazujący jak właśnie to pokolenie uczestniczy w kulturze. Teraz także wchodzi w realną politykę.

Ciekawe jednak przy tym wszystkim, że w ostatnich latach przestrzenią największego obywatelskiego ożywienia stała się kultura. Przypomnę tylko, że jeszcze w 2009 r., kiedy fiaskiem skończyła się próba reformy mediów publicznych powstał Komitet Obywatelski Mediów Publicznych, który zaproponował własny projekt ustawy. Komitet połączył ludzi z różnych ideowych bajek, Agnieszkę Holland i Maćka Strzembosza, Dariusza Gawina i Jacka Zakowskiego. Potem był Kongres Kultury Polskiej w Krakowie, który zgodnie z planem miał uczcić dorobek rządu w dziedzinie kultury, lecz scenariusz wymknął się spod kontroli i rozpoczęła się insurekcja. Powstał Ruch społeczny Obywatele Kultury, który doprowadził w maju ub.r. do podpisania przez rząd Paktu dla Kultury. Kwestia praw autorskich, domeny publicznej, edukacji medialnej znalazły tam ważne miejsce, powstały instytucje kontroli społecznej przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Ministerstwie Kultury.

W tym samym czasie ruszyły miasta, wiele z nich rozgrzanych walką o tytuł Europejskiej Stolic Kultury. Spośród 11 kandydujących tylko jedno miasto mogło wygrać, jednak we wszystkich uruchomiona została wielka społeczna energia. To na jej fali w Bydgoszczy odbył się we wrześniu ub.r. Bydgoski Kongres Kultury, którego konsekwencją jest lokalny pakt dla kultury i w końcu rewolucja: władze miasta rozwiązały wydział kultury i przekazały zarządzanie tą sferą życia Obywatelskiej Radzie. Już niebawem z kolei, 3 i 4 lutego w Lublinie odbędzie się spotkanie przedstawicieli miast, które ubiegały się o tytuł ESK, by zbudować sieć współpracy Polskich Stolic Kultury.

Spór o ACTA dołożyłbym do tego nurtu. Kultura (bo przecież spór o ACTA w Polsce dotyczy w istocie tylko kulturowych aspektów tego porozumienia) stała się zapalnikiem mobilizacji społecznej, a dalej politycznej.Wcale się temu nie dziwię. W Polsce, gdzie narzekamy na słaby kapitał społeczny najprawdopodobniej największą jego fabryką jest dziś Sieć. Wbrew temu co o Internecie myślą politycy i starzy (pamiętna opinia Jarosława Kaczyńskiego), Sieć nie odspołecznia, przeciwnie sprzyja budowaniu i intensyfikacji relacji, a więc także tworzeniu kapitału społecznego. Naturalnym klejem jest oczywiście kultura. Raz utworzony kapitał może być jednak zmobilizowany do różnych celów. Żeby zrobić flashmob w postaci polskiej flagi podczas koncertu U2 w Chorzowie i żeby zebrać tysiące na Jasnej, by zaprotestowali przeciwko ACTA.

Doświadczenie Paktu dla kultury pokazuje jednak, że po rewolucji przychodzi czas budowania instytucji – nie wystarczy zaprotestować, trzeba składać propozycje. To niełatwe, bo wymaga zarówno wiedzy, jak i czasu, a także żmudnej roboty. Dlatego w swych wpisach podkreślałem znaczenie roboty takich organizacji-instytucji, jak Panoptykon i ludzi-instytucji, jak Vagla. Ich wieloletnia praca daje szansę na to, że nie wpadniemy po raz kolejny w pułapkę polskiej polityki, która żywi się zapałem i emocjami, za nic jednak ma wiedzę i rozum. Z tego względu pełni popieram Vaglę, który wzywa do roboty organicznej, a w tekście „Trzy komitety” wykłada, jak mogłaby taka robota wyglądać. I dlatego też od 2010 r. organizuję w Collegium Civitas wspólnie z Narodowym Centrum Kultury seminaria „Kultura i rozwój”, których trzecia edycja będzie miała inaugurację właśnie 3 i 4 lutego w Lublinie. Jest co robić, bo trzeba myśleć zarówno nad formami upolityczniania tematów i ubierania ich w „cielesne” formy reprezentacji, która naciskać będzie na polityków (skoro platforma „Dialogu” okazała się nie dość skuteczna). Trzeba jednak także szukać odpowiedzi na pytania, które zadawało wielu komentatorów, sprowadzających się do prostej wydawałoby się kwestii: jak żyć i zarabiać w epoce cyfrowej? Dobrze mieć pełne dyski pomysłów, gdy wypalą się emocje ulicy i Sieci, żeby ludzie tacy, jak minister kultury Bogdan Zdrojewski nie mogli powiedzieć, że wszystko konsultowali, wszystko przewidzieli, o wszystkim pomyśleli, tylko po drugiej stronie nie znaleźli partnera.