Własność intelektualna – niewygodna prawda

Kawałek tytułu zerżnąłem z Ala Gore’a. Może nie poda do sądu, ACTA jeszcze nie ratyfikowane. Cała jednak sprawa związana z ACTA i dyskusją o własności intelektualnej zachęciła mnie do przejrzenia, co sam na ten temat pisałem i co się pisało o patentach, prawie autorskim, etc. Dobrym punktem startu są dwa teksty, jeden Witolda Gadomskiego w „Gazecie Wyborczej”, drugi prof. Wojciecha Cellarego w „Rzeczpospolitej”. Witek Gadomski borni własności intelektualnej jak niepodległości, prof. Cellary przekonuje, że w gospodarce opartej na wiedzy wiedza jest towarem, nie może więc być za darmo. Ponieważ teksty te nie są jeszcze dostępne w Sieci, więc nie będę analizował konkretnych tez poza ogólnym stwierdzeniem, że zarówno red. Gadomski, jak i prof. Cellary posługują się argumentami zdroworozsądkowymi, które niestety mają niewiele wspólnego z analizą ekonomiczną.

Wpadł mi w ręce ciekawy artykuł autorstwa Jamesa Bessena i Erica Maskina (ekonomiczny noblista) z 2004 r. – „Intellectual Property in the Internet: What’s Wrong with Conventional Wisdom?„. Autorzy pokazują, że zdroworozsądkowe przekonanie, że im ostrzej będzie się egzekwować prawo własności intelektualnej, tym lepsze będą skutki dla innowacyjności i rozwoju gospodarczego oparte są na fałszywej przesłance. Wywodzi się ona z prometejskiej wizji innowacyjności, gdzie bohaterem jest jednostka-geniusz. Niezliczone już w tej chwili prace pokazują, że innowacje powstają w sieci, na skutek interakcji, procesów współpracy i kreatywnej imitacji. Pisał o tym już sto lat temu francuski socjolog Gabriel Tarde, w Polsce niedawno zmarły Gerard Labuda. Fiński badacz innowacyjności Ilkka Tuomi popełnił znakomitą pracę „Networks of Innovation” pokazującą, jak powstał choćby Internet i WWW. Tzn. nie powstałby, gdyby objęto go ochroną z tytułu własności intelektualnej.

Idąc tropem tych przykładów widać wyraźnie, że restrykcyjne stosowanie prawa własności przypisujące innowacje konkretnej osobie zamiast jest po prostu niesprawiedliwe, a poza tym hamuje innowacyjność, bo blokuje proces imitacji i wymiany idei. Bessen i Maskin piszą w swym artykule:

1. Imitation can increase the overall incentives to create in a dynamic environment. Most creative
activity, in fact, tends to be partly imitation.
2. Strong intellectual property rights can decrease the incentives to create by reducing licensing and
other sharing of information.
3. Overall, moderately weak intellectual property protection is optimal. The best sort of intellectual
property rights are strong enough to prevent direct copying and knock-off products, but weak enough to encourage
the greatest amount of cross-licensing and sharing of information between competitors.

I sugerują, jak powinien wyglądać optymalny system:

Publishers will do best by recognizing and encouraging the complementary contributions of others. Society
will do best by recognizing that subsequent authors/inventors may make important additions to original
contributions. Intellectual property protections should be limited to achieve a balance that prevents direct copying
but that encourages value-adding imitation.

[…]

The Internet in particular is a highly interactive environment with sequential innovation, and attempts to
impose new intellectual property protections or to extend existing protections on the Internet may be inappropriate
because they fail to consider the value of creative imitation.
As Robert Frost wrote in Mending Wall,
?Before I built a wall I?d ask to know
What I was walling in or walling out.?

Zdrowy rozsądek łatwo wiedzie na manowce. Jak jednak mawiał Albert Einstein: zdrowy rozsądek to suma przesądów, jakich nabywamy przed ukończeniem 16 lat. Niebawem przedstawię kilka ciekawych książek analizujących ekonomikę własności intelektualnej.