Toruń – władza i przemoc w teorii i praktyce

Ożywcza wycieczka do Torunia na Festiwal Nauki. W pięknym Dworze Artusa odbyła się tam wczoraj debata „Dokąd zmierza świat?”. Miałem przyjemność dyskutować razem z profesorami Włodzisławem Duchem i Andrzejem Zybertowiczem. Świetne spotkanie, niestety zakłócił je ponury incydent – w trakcie rozmowy z publicznością do sali wkroczył policjant wraz ze strażnikiem miejskim i siłą wyprowadzili jednego  z uczestników.

O incydencie za chwilę, najpierw trochę o samej debacie. Spieraliśmy się o to, czy postęp naukowy i techniczny jest jeszcze pozytywną kategorią. Prof. Duch w roli optymisty opowiadał o tym, co już zyskaliśmy dzięki nauce i co jeszcze zyskamy, zwłaszcza dzięki rozwojowi szeroko rozumianej kognitywistyki. Rozumiejąc coraz lepiej siebie i ludzką naturę będziemy w stanie coraz lepiej żyć. Prof. Zybertowicz stanął po drugiej stronie barykady, przekonując, że dla większości istotnych problemów świata nie znajdziemy rozwiązania w nauce. Głód nie jest wyzwaniem dla nauki, lecz dla polityki. Nie sztuka wiedzieć, bo wiemy już dużo, problem polega w działaniu. Tu zaś wyzwaniem są procesy polityczno-społeczne, coraz większa degerancja obywatelskości na skutek automatyzacji i algorytmizacji życia. Stając się coraz bardziej rozleniwionymi konsumentami gubimy obywatelski instynkt oddając się w łapy korporacji i skorumpowanych polityków.

Ja w swoim wystąpieniu w zasadzie kontynuowałem wywód prof. Zybertowicza, analizując zjawisko przemocy. Statystycznie, jak dowodzi Steven Pinker, udział przemocy w życiu społecznym zmniejsza się. Zmienia się jednak jej struktura i efektywność – przykładem US Army, która stała się perfekcyjną maszyną do zabijania, jak pokazuje David Grossman w książce „O zabijaniu”. W epoce zabijania na odległość, za pomocą dronów sytuacja jeszcze bardziej się komplikuje – jeszcze nigdy nie zabijało się tak łatwo i przyjemnie przy pełnej legitymizacji demokratycznej. O tę legitymizację łatwo, bo operujący dronami żołnierze siedzą w bazie w Nevadzie i jedyne co ryzykują, to wypadek samochodowy w drodze między domem i pracą.

Potem dyskutowaliśmy o tym, na ile rozwój nauki może pomóc regeneracji demokracji obywatelskiej, na ile tej demokracji szkodzi. Oczywiście, rozstrzygnięcia nie było. Dyskusja była nagrywana, mam nadzieję, że będzie dostępna publicznie. Niestety, atmosferę zaburzył przykry incydent. W momencie dyskusji z salą, gdy jedna z uczestniczek zadawała pytanie do audytorium wkroczył funkcjonariusz policji w towarzystwie strażnika miejskiego. Szybko podeszli do mężczyzny, który przysiadł się obok rektora-elekta Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Po chwili negocjacji podjęli owego mężczyznę pod ręce i wyprowadzili z sali.

Mężczyzna nie stawiał oporu, nie sprawiał też żadnego niepokojącego wrażenia – ubrany w garnitur, pod krawatem bardziej przypominał ciekawego świata mieszczanina spędzającego niedzielne popołudnie uczestnicząc w interesującym wydarzeniu publicznym. Ponieważ interweniowala państwowa policja, a nie prywatna służba ochrony, a sprawa nie wzbudziła zaniepokojenia obecnych na sali osób pełniących funkcje publiczne przyjąłem, że interwencja ma legalne uzasadnienie. Jakkolwiek wrażenie było ponuro niezwykłe.

Już po spotkaniu przekonałem się, że domniemanie legalności działania służb publicznych wymaga wyjaśnienia. Jak mi powiedziano, wyprowadzona osoba to aktywny uczestnik publicznych spotkań słynny z tego, że zadaje pytania, przerywa dyskusje i zachowuje się w sposób bardzo żywiołowy. Z tego co się dowiedziałem, w żaden sposób nie są jednak sądownie ograniczone prawa obywatelskie tego człowieka, ma więc on pełne prawo uczestniczyć w życiu publicznym, w tym także w otwartych spotkaniach w przestrzeni publicznej, a taką jest Dwór Artusa. Dlaczego więc został wyprowadzony z użyciem przemocy, mimo że nie uczynił niczego (przynajmniej w mojej obecności) co by wskazywało na konieczność interwencji?

Będę domagał się wyjaśnień od policji i straży miejskiej w Toruniu. Ciągle zakładam, że dysponuję niepełną wiedzą i wierzę, że zaistniały istotne i przewidziane prawnie okoliczności, które uzasadniały interwencję w trakcie spotkania. Interwencję upokarzającą dla wszystkich, nie tylko dla samego zatrzymanego. Jeśli ktokolwiek z Czytelników uczestniczył w spotkaniu lub zna inne aspekty tego wydarzenia, będę wdzięczny za informacje na blogu lub w wymianie bezpośredniej.