Mądrzy ludzie są głupi

Coś o przemądrzałych wykształciuchach. Są tak zapatrzeni w swoją mądrość, że nie dostrzegają naturalnych jej ograniczeń i w efekcie łatwiej, niż „głupsi” ulegają irracjonalnym, podświadomym sądom. Taka jest najprostsza konkluzja z badań prowadzonych m.in. przez amerykańskiego psychologa Daniela Kahnemana, które relacjonuje w „The New Yorker” Jonah Lehrer (autor ciekawej książki „Imagine: How Creativity Works„). Kahneman, choć psycholog w 2002 r. został uhonorowany nagrodą Nobla z ekonomii. Udało mu się w końcu przekonać ekonomistów, że człowiek wcale nie jest Homo economicus i nie kombinuje cały czas racjonalnie, tylko działa „na skróty”, podejmując większość decyzji pod wpływem irracjonalnych impulsów (polecam jego książkę „Thinking, Fast and Slow”). W sumie nic zaskakującego, stwierdzi każdy mądrala z dobrym dyplomem – wystarczy popatrzeć wokół. No ale przecież dobre wykształcenie, inteligencja i trening w stosowaniu rozumu na pewno przed pułapkami irracjonalizmu chronią. Nic z tego, przeciwnie.

Lehrer relacjonuje najnowsze badania Richarda Westa i Keitha Stanovicha pokazujące, że mądrale przeceniają swoją inteligencję i odporność na błędy rozumu. Jednocześnie też z wielką chęcią dopatrują się skłonności do irracjonalizmu u innych, wychwytując łatwo ich pomyłki.

What explains this result? One provocative hypothesis is that the bias blind spot arises because of a mismatch between how we evaluate others and how we evaluate ourselves. When considering the irrational choices of a stranger, for instance, we are forced to rely on behavioral information; we see their biases from the outside, which allows us to glimpse their systematic thinking errors. However, when assessing our own bad choices, we tend to engage in elaborate introspection. We scrutinize our motivations and search for relevant reasons; we lament our mistakes to therapists and ruminate on the beliefs that led us astray.

The problem with this introspective approach is that the driving forces behind biases – the root causes of our irrationality – are largely unconscious, which means they remain invisible to self-analysis and impermeable to intelligence. In fact, introspection can actually compound the error, blinding us to those primal processes responsible for many of our everyday failings. We spin eloquent stories, but these stories miss the point. The more we attempt to know ourselves, the less we actually understand.

Wielce pouczające i warte przemyślenia (choć, jak widać z badań, i tak nie odniesie to skutku – nasza scena publiczna dostarcza zbyt wielu doskonałych dowodów). Polecam autorowi tego blogu i jego komentatorom.