Sądny dzień

Dla naszej reprezentacji sądnym dniem była sobota. Dla Europy dniem sądu będzie niedziela – w Grecji trwają wybory. Mimo wczorajszego zwycięstwa nad Rosjanami Grecy nie mają zbyt wielu powodów do zadowolenia. Czy wynik głosowania okaże się tym dla dalszej dynamiki wydarzeń, czym sto lat temu były strzały w Sarajewie?

Dobrego rozwiązania dla Grecji nie ma, bo jej problemy są symptomem błędnych założeń projektu integracji europejskiej. Wiara w technokratyczne zarządzanie oparte na racjonalności ekonomicznej sprawdzało się w czasie wzrostu gospodarczego. Brak silnych europejskich instytucji politycznych nie pozwalał jednak na interwencje w sprawy krajów, które działając w ramach logiki polityki narodowej łamały przyjęte reguły.

Trwająca próba od kilku lat próba dyscyplinowania Greków przypominała próby przerzucenia odpowiedzialności za swoje grzechy na najsłabszego ucznia w klasie. Co najgorsze, próby te nie przyniosły też żadnego efektu, a w kolejce do katastrofy czeka Hiszpania i niewykluczone, że Włochy. Już nie tylko Paul Krugman przekonuje, że lepszy jest rozwój i tworzenie miejsc pracy ze cenę inflacji, niż trzymanie się sztywno ustaleń dotyczących dyscypliny fiskalnej. Kiepska pociecha iść na dno ze świadomością, że umiera się z mniejszym długiem

Rozwiązaniem nie będzie wyrzucenie/wyjście Grecji ze strefy euro – Grecy są bardzo uzależnieni od importu, a przejście na drachmę związane być musi z dużą dewaluacją, a więc i podniesieniem kosztów importu. Tak, czy inaczej sytuacja nieciekawa, a nastroje raczej wskazujące na gotowość oddania władzy w ręce ugrupowań radykalnych. Przywódca lewicowej Syrizy, Alexis Tsipras przed wyborami pojeździł po Europie przekonując, że nie ma czarnego podniebienia ale też zapewniał, że nie da Grecji, jeśli wygra, wciskać euro-dyktatu. Zobaczymy.

W tym samym czasie we Francji trwa druga tura wyborów parlamentarnych, wszystko wskazuje na to, że socjaliści zdobędą pełnię władzy w kraju: kontrolują Senat, będą mieli większość w izbie niższej, kontrolują większość regionów, no i mają prezydenta. Co z tą władzą zrobią? Ciekawe były pierwsze kroki Fracois Hollanda po zwycięstwie. Kluczowym punktem ceremonii inwestytury było złożenie hołdu Julesowi Ferry, twórcy idei szkoły republikańskiej oraz Marii Skłodowskiej-Curie. W ceremoniach uczestniczyli  francuscy nobliści. Kilka dni później nowy minister edukacji zniósł testy ewaluacyjne w szkołach, uznając że przynoszą więcej cierpień uczniom, niż korzyści pedagogicznych.

Lektura wcześniejszych analiz dotyczących szkoły we Francji (np. opracowanie La nouvelle ecole capitaliste) pokazuje, że Francja będzie miejscem ciekawej próby wyrwania systemu edukacji z logiki utowarowienia i  urynkowienia (nie chodzi przy tym wcale o prywatyzację i komercjalizację, tylko o przekształcenie systemu szkolnego w przedsiębiorstwo postfordowskie zarządzane zgodnie z logiką efektywności, konkurencji i pomiaru). Próba o tyle ważna, że wizja systemu edukacyjnego i związanych z nim wartości zawsze była wyrazem wartości dominujących w  społeczeństwie. Francuzi chyba doszli w końcu do wniosku, że szkoła to nie fabryka kapitału ludzkiego, mająca kierować się zasadą maksymalizacji zwrotu inwestycji, lecz instytucja mające kluczowe znaczenie dla indywiduacji uczniów i kształtowania ich podmiotowości.

Ciekawy jest też drugi trop, czyli decyzja o tym, żeby dla pewnych kategorii pracowników obniżyć wiek emerytalny do 60 lat. Odczytuję ten fakt jako zapowiedź intensywnych poszukiwań nowych odpowiedzi na wyzwania, jakie czekają gospodarkę i społeczeństwo w perspektywie 30 lat. Produktywność gospodarki w coraz większym stopniu będzie wynikiem inwestycji kapitałowych, a nie pracy. Jedynym docelowym rozwiązaniem jest wypracowanie „solidarności ludzi i maszyn”, czyli opodatkowanie w większym stopniu wartości dodatkowej wytwarzanej przez kapitał. Ciekawym rozwiązaniem, które coraz częściej pojawia się w dyskusjach jest powszechny dochód gwarantowany, zwany czasem także pensją obywatelską (pisałem o tym dwa lata temu w „Dzienniku”).

Na razie jednak piłka w grze, Grecy i Francuzi rozgrywają ważny mecz przy wyborczych urnach. Jego wyniki będą miały także znaczenie dla nas.