Wrocław z Euro w tle

Początek tygodnia spędziłem we Wrocławiu. Krzysztof Czyżewski, dyrektor artystyczny programu Europejskiej Stolicy Kultury 2016 zorganizował pierwsze spotkanie zespołu kreatywnego zapraszając do dyskusji ludzi z różnych miejsc Polski i świata. O ile aplikacja, która zapewniła Wrocławiowi zwycięstwo w staraniach o tytuł ESK określa ramowy plan działań, pozostaje pytanie, jak poprzez same przygotowania, a potem przebieg 2016 r. dać się wyrazić Miastu przez kulturę.

Trudno o lepszy czas na spotkanie, niż końcówka Euro – Wrocław już swoją przygodę z turniejem skończył, jako wspomnienie pozostała strefa okupacyjna UEFA, czyli fanzona zajmująca rynek Starego Miasta strasząc pustką i obciachową komerchą znaków reklamowych. Chris Baldwin, brytyjski reżyser teatralny zaangażowany w oprawę artystyczną tegorocznej Olimpiady stwierdził uspokajająco, że w Londynie sprawa nie wygląda inaczej – przestrzeń publiczna została całkowicie oddana w pacht prywatnym organizacjom. Cóż, biznes jest biznes, miał mawiać Winnetou, problem w tym, że przyglądając się Wrocławiowi, przestrzeń publiczna straciła ewidentnie, a biznes chyba też nie zarobił. Nawet koncert Duran Duran nie wypełnił choćby połowy przestrzeni, nalewaki piwa sponsora smętnie czekały na klientów, którzy woleli jednak pić lepsze gatunki w uliczkach obok. W prasie lokalnej zaczęły się już rozliczenia: hotelarze narzekają, że mieli mniej gości niż rok wcześniej (chyba zapomnieli o cenach, jakie sobie zawinszowali); niektórzy już zaczynają pytać o rzeczywisty stan zadłużenia miasta (a także), które teraz zostanie ze stadionem, z którym nie do końca wiadomo co robić.

Rafał Dutkiewicz, prezydent Wrocławia tłumaczył podczas spotkania, że udział miasta w Euro miał na celu rzecz oczywistą – bez takiego deadline’u nigdy nie udałoby się doprowadzić do modernizacji infrastruktury podlegającej tak wielu zarządcom, nad którymi same miasto nie ma władzy. A tak przynajmniej jest odnowiony Dworzec PKP, lotnisko, obwodnica i wiele innych obiektów niezbędnych do życia. To prawda, Wrocław od frontu zmienił się nie do poznania. Kto ograniczy pobyt do trasy z lotniska na rynek i tam spędzi resztę czasu, ewentualnie skoczy do odnowionej hali Stulecia, będzie zachwycony. Europa. Kto na tym nie poprzestanie i wejdzie w głąb Nadodrza czy kilku jeszcze innych dzielnic, odniesie wrażenie, że wojna skończyła się wczoraj – ciągle jeszcze widać w ścianach dziury po kulach i piękne zabytkowe kamienice straszące wybitymi szybami. jak tłumaczą wtajemniczeni, to developerzy pozbywają się uciążliwej zabytkowej masy architektonicznej. Gdy legnie w ruinę teren będzie można zrewitalizować budując nową plombę.

Cóż, miasto żyje wielowymiarowym życiem. Jest szansa, że Euro będzie cezurą, zamknie okres, kiedy ambicja naszych metropolii ograniczała się do strategii „catching up”, ścigania się z miastami krajów rozwiniętych, by się do nich jak najszybciej upodobnić. Kolejne festiwale, stadion, fontanna, lotnisko – w porządku, tylko co ma spowodować, żebym ze swojej wsi wybrał akurat Wrocław za cel swoje wyprawy, a nie Warszawę lub Wiedeń?, pytał Jacek Bożek. No właśnie, gdy już jest stadion i lotnisko, czas pomyśleć o  różnicowaniu się miasta, o kreowaniu jego wyjątkowości. O ile bowiem jest ona oczywista dla twórców promocyjnego wizerunku Wrocławia, dla ludzi spoza miasta jest o wiele mniej czytelna.

Wrocławskie spotkanie wypadło w ciekawym momencie również z innego (dla mnie) względu – akurat przygotowuję numer kwartalnika „Kultura Współczesna”. Będzie poświęcony kwestii miejskiej w czasie kryzysu. Co pozostało z koncepcji rozwoju, jakie dominowały przed 2007 roku, kiedy królował Richard Florida i jego wizja klasy kreatywnej oraz Charles Landry z koncepcją miast kreatywnych. Napływające teksty odsłaniają bardzo ciekawe pytania i problemy. Okazuje się, że samo pytanie o miasto – czym ono jest i ma być nie prowadzi wcale do łatwej odpowiedzi. Podobnie zresztą, jak trudno odpowiedzieć na pytanie o społeczeństwo i kulturę. Czas przygotowań do ESK 2016 to świetna perspektywa, żeby miasto takie, jak Wrocław wzięło aktywny udział w szukaniu odpowiedzi i rozwiązań. W czasie kryzysu strategie naśladowcze tracą na znaczeniu, bo nie wiadomo kogo i co naśladować. Zwiększa się natomiast rola innowacji.