Szkoła polska szkołą (prze)życia

Temat szkoły wraca za sprawą dwóch pretekstów. W sobotę wybrałem się do Sieradza, gdzie w ramach Boomu Kultury uczestniczyłem w debacie o edukacji. W piątek z kolei francuskie ministerstwo edukacji opublikowało raport z dotychczasowej debaty „Refondons l’ecole de la Republique” (Odbudujmy szkołę Republiki). Francuzom udało się zrobić to, czego nasz MEN boi się jak ognia – uspołecznić dyskusję o szkole i odtechnokratyzować.Sieradzka debata zorganizowana przez łódzki klub „Krytyki Politycznej” odbywała się w gościnnych progach Powiatowej Biblioteki Publicznej. Zaczęliśmy od pytania o dzisiejszą młodzież – co o niej wiemy i czego nie wiemy, oraz jak tak wiedza i niewiedza przekładają się na sposób działania instytucji edukacyjnych i kulturalnych. Oczywiście, jako główny powód napięć między młodzieżą, a światem rządzonym przez dorosłych wskazano sposób korzystania z nowych mediów. Początkowo obawiałem się, że pójdziemy ścieżką wybrukowaną stereotypami o tym, że młodzież jest do niczego, bo nie czyta, nie uczestniczy w kulturze, jest odspołeczniona etc.

We wprowadzeniu pokazałem, że owszem, mogą być problemy z tradycyjnymi formami uczestnictwa w kulturze – szefowa sieradzkiego Biura Wystaw Artystycznych potwierdziła, że nie sposób młodych zaciągnąć na wystawy. Gdy jednak podrapaliśmy temat, okazało się, że na tych wystawach nie ma także nauczycieli, a w ogóle to frekwencja nie jest oszałamiająca. W sumie wychodzi na to, że akurat (co potwierdzają różne badania) uczestnictwo w żywej kulturze koreluje z aktywnością w Sieci. A z Sieci najaktywniej korzystają młodzi, którzy nie tylko piracą, lecz także chodzą do kina, jeżdżą na koncerty, festiwale, etc. Jeśli nie chodzą na wystawy, do muzeów to być może problem mają te instytucje, a nie młodzież?

Tak dyskutując doszliśmy do kwestii samej szkoły, która okazuje się być instytucją najbardziej nieadekwatną do praktyk społecznych i kulturowych młodych ludzi. Na ile do tych praktyk powinna się dostosować? A na ile być instytucją normatywną, wymuszającą pewne zachowania i uczącą kompetencji? Pytanie banalne lecz działa jak zapalnik granatu – szkoła w Polsce całkowicie abdykuje z bycia instytucją normatywną (w sensie pozytywnym), jest fabryką konformizmu, a pustkę aksjonormatywną wypełnia rozwiązaniami technokratycznymi. Szaleństwo testowe zamiast być ograniczane rozwija się w kierunku coraz intensywniejszego mierzenia wszystkich aspektów funkcjonowania szkoły: edukacyjna wartość dodana, ramy kwalifikacji, etc – wszystko to służy temu, żeby nie trzeba było odpowiadać na bardziej zasadnicze pytanie: po co w ogóle nam dziś szkoła powszechna.

Francuzi podążający do niedawna podobną ścieżką zbuntowali się. Głównym motywem kampanii wyborczej Francois Hollanda była reforma edukacji i odwróceniem destrukcyjnych tendencji zainicjowanych przez prawicę. Zaraz po wyborach nowy minister edukacji, jeszcze przed mianowaniem zapowiedział likwidację testomanii. Potem ruszyła narodowa debata pod hasłem „odbudowy szkoły Republiki”, w piątek został opublikowany raport podsumowujący dotychczasową dyskusję. Francuscy socjaliści uznali, że szkoła jest jedynym powszechnym i uniwersalnym instrumentem, za pomocą którego można odbudować szeroko rozumiane wartości republikańskie, polegające m.in. na włączeniu wszystkich mieszkańców kraju jako obywateli, realizację postulatów równości i sprawiedliwości poprzez wyrównanie szans za pomocą szkoły. Ta jednak, żeby spełniła tak zdefiniowane zadania musi się zmienić. Po pierwsze, poprawić jakość działania, stąd program kształcenia nauczycieli i zatrudnienia, mimo kryzysu, dodatkowych 60 tys. nauczycieli. Dalej upodmiotowienie uczniów i unowocześnienie przez otwarcie na rewolucję cyfrową.

Zobaczymy, co Francuzom wyjdzie – mnie się podoba sposób podejścia do sprawy. Odmienny od Polskiego. My też mieliśmy mieć debatę o edukacji, Kongres Edukacji zorganizowany dwa lata temu przez minister Katarzynę Hall miał jednak na celu jedynie chwalenie, jak jest dobrze (w kontekście wyników badań PISA i opublikowanego wówczas przez Instytut Badań Edukacyjnych raportu o edukacji). Autyzm administracji edukacyjnej był i jest zdumiewający – podczas spotkań takich, jak w Sieradzu czy podczas Kongresu Obywatelskiego wyłania się zupełnie inny obraz szkoły. Najwyraźniej jednak nie mieści się on w skalach narzędzi pomiarowych stosowanych przez MEN, więc można się nim nie zajmować. A rozkład systemu, jak opisywałem w poprzednim wpisie o edukacji następuje.

Tu link do tekstu na temat edukacji, jaki ukazał się najnowszym numerze magazynu „Kontakt”