Szok energetyczny, najnowszy raport Międzynarodowej Agencji Energii

Nie wiadomo, czy Polska stanie się kiedykolwiek drugim Katarem lub Norwegią. Wiele jednak wskazuje, że do końca dekady USA staną się największym producentem ropy naftowej, a potem nawet jej eksporterem netto. Tak wynika z najnowszego IEA World Energy Outlook 2012 Międzynarodowej Agencji Energii (link do polskiego streszczenia).

Szykuje się więc, a raczej już trwa rewolucja o dalekosiężnych skutkach gospodarczych i geopolitycznych. Amerykanie konsekwentnie od lat, niezależnie od tego, kto zasiadał w Białym Domu, realizowali politykę zmniejszania uzależnienia od importu surowców energetycznych. Z pomocą przyszedł im szybki rozwój technologii wydobycia niekonwencjonalnych zasobów gazu (gaz łupkowy) i ropy naftowej (ropa zaciśnięta – light tight oil). W efekcie energetyczna mapa świata się zmienia, a USA w perspektywie 2035 mogą osiągnąć niemal pełną samowystarczalność energetyczną – jako jedyny kraj wysokorozwinięty. Cała reszta konkurencji: kraje UE, Japonia, Korea Południowa, Chiny i Indie będą coraz bardziej od importu surowców uzależnione. Już w tej chwili Amerykanie płacą za gaz wielokrotnie mniej, niż Europejczycy.

Pojawiają się pierwsze analizy polityczne rysującej się rzeczywistości. Istotnemu osłabieniu ulegnie filar powojennej polityki międzynarodowej USA: układ z Arabią Saudyjską zawarty jeszcze przez Roosevelta podczas powrotu z konferencji w Jałcie. W zamian za dostęp do ropy Amerykanie mieli zagwarantować wsparcie  dla Domu Saudów. Sojusz z Arabią Saudyjską okazywał się niezwykle użyteczny, zarówno w sensie militarnym, jak i gospodarczym – stabilizacja cen ropy naftowej na niskim poziomie w latach 80. pomogła wykończyć Związek Sowiecki.

Teraz jednak zmniejszony głód na ropę z importu zmniejszy przyzwolenie amerykańskiej opinii publicznej na zaangażowanie zbrojne i polityczne w dziwnych miejscach świata, gdzie są surowce i egzotyczne reżimy.  Miejscami tymi zaczną coraz bardziej jednak interesować się Chiny i Indie, inwestujące coraz więcej w rozbudowę floty wojennej. Ciekawe, jak w tym kontekście wyglądać będzie kwestie izraelska za dekadę: czy malejący priorytet Bliskiego Wschodu nie spowoduje też zmniejszenie zaangażowania USA we wsparcie Izraela? A to przecież kolejny filar powojennej polityki USA.

Amerykanie korzystają z nowego impulsu energetycznego do odbudowy swojej gospodarki, która już zaczyna kręcić się z coraz większym wigorem zasilana tanim gazem. Równolegle z tym procesem będzie z kolei maleć znaczenie Rosji – niejako powtórka z historii i ostatnich lat ZSRR. Spadek wpływów z eksportu surowców szybko może doprowadzić do upadku reżimu Putina (wielu komentatorów już dostrzega początek tego procesu i dekompozycję struktur władzy w Rosji).

Przyszłość, przynajmniej z punktu widzenia USA mogłaby wyglądać różowo. Tyle tylko, że znane są również już w tej chwili potencjalne koszty energetycznej rewolucji. IEA w swym raporcie zwraca uwagę, że świat coraz bardziej oddala się od możliwości stabilizacji wzrostu temperatury atmosfery o 2 st. Celsjusza w stosunku do okresu przedprzemysłowego. Nowe zasoby gazu i ropy oznaczają wzrost emisji dwutlenku węgla (choć rachunek jest złożony, bo w USA przejście na gaz łupkowy oznacza zmniejszenie spalania węgla, ten jednak idzie na eksport – USA mają nawet sprzedawać 100 mln ton węgla rocznie). Jednocześnie też maleją bodźce ekonomiczne dla rozwoju nowych, niskoemisyjnych technologii wytwarzania energii. Potrzebna byłaby interwencja polityczna – przynajmniej, jak sugeruje IEA zmniejszenie subwencji rządowych dla paliw kopalnych, które globalnie osiągnęły w ub.r. blisko 600 mld dolarów, sześciokrotnie więcej niż subwencje dla OZE (odnawialnych źródeł energii).

Jeśli nic się nie zmieni, to nie można wykluczyć, że zmierzamy do świata, w którym temperatura wzrośnie średnio o 5 stopni. Jeśli politycy podejdą w miarę poważnie do zobowiązań, jakie poskładali w sprawie ochrony klimatu do  połowy 2012 r., to jest szansa na zatrzymanie się przy 3,6 stopnia. A mogłoby być tak fajnie.